نویسنده: محمد منصور هاشمی

(منتخباتی از آثار داریوش شایگان)

داریوش شایگان یکی از برجسته ترین متفکران حال و حاضر ایران است،که علاوه بر درون کشور در آنسوی مرزها نیز چهره ی شناخته شده ای است.شایگان در طول قریب به نیم قرن حضور فعال در عرصه فرهنگی این سرزمین پا به پای تحولات آن حرکت کرده و مسائلی را مطرح نموده که اکنون می توانیم بگوییم مسائل زمانه ی جامعه ی ایرانی بوده است.
جامعه ای که در گذار از جهان سنتی به مدرن ناچار به دست و پنجه نرم کردن با مسائلی بوده است.
هر متفکر صاحبنظری در این سرزمین کوشیده است به نحوی به این مسائل پاسخ،و اگر بخواهیم این متفکران را نام ببریم شایگان کسی است که در یکی از قله های آن قرار می گیرد.
انتشار گزیده یا گزیده هایی از آثار متفکران هر سرزمین،در دنیا کاری است شناخته شده و متداول.این کار در واقع حوزه ی مخاطبان آثار آن متفکر را وسیعتر می کند،و امکان آشنایی بیشتر با او را فراهم. چرا که در دنیای کنونی هر کسی حاضر نیست از متفکری چندین جلد از آثارش را بخواند! ولی اگر در کتابی این آثار گزیده شده باشند،افراد بسیاری مشتاقند و وقت می گذارند که آن را بخوانند.

کتاب آمیزش افق ها برگرفته از چندین و چند کتاب داریوش شایگان است:

بخش اول به سالهای آغازین داریوش شایگان باز می گردد،که به توصیه پرفسور کربن مشغول هند شناسی و مطالعه در فرهنگ های کهن آسیایی بود،که شامل کتاب «ادیان و مکتب های فلسفی هند» در دو جلد،و «آیین هندو و عرفان اسلامی» است.که هنوز که هنوز است در هندشناسی کتابی به این استواری و ظرافت به پارسی نوشته نشده است.
بخش دوم مربوط می شود به دورانی که شایگان با فردید آشنا شد و در حلقه ی او شرکت می کرد،دورانی که بحث های بازگشت به خویشتن در ایران بسیار داغ بود! این بخش از دو کتاب «آسیا در برابر غرب»،و کتاب «بت های ذهنی و خاطره ی ازلی» برگرفته شده است.که در آن به بررسی تمدن های بزرگ آسیایی چون چین و هند و ژاپن و ایران می پردازد و بینش اساطیری و عرفانی ای که این سرزمین ها در خود داشتند.
بخش سوم که شامل آثاری متاخر اوست که شایگان بزبان فرانسه تالیف کرده است،شامل دو کتاب مهم او می باشد: «انقلاب دینی چیست؟» که در آن به ایدئولوژی کردن سنت،که از مفاهیم مهم شایگان است گزیده شده،و در بخش دوم از کتاب «اسکیزوفرنی فرهنگی» برگرفته شده است.
بخش چهارم گزیده ای است از کتابی که شایگان درباره ی استادش هانری کربن و سیر و سلوک فکری او تالیف کرده است.
بخش پنجم گزیده ای است از آخرین کتاب شایگان با نام «افسون زدگی جدید» که در آن به مفاهیمی چون هویت چهل تکه و چگونگی زندگی مسالمت آمیز در دنیای کنونی می پردازد. (شایان ذکر است که شایگان برنده اولین جایزه "گفتگوی جهانی" در سال 2009 که از سوی سازمانی به همین نام در دانمارک برگزار شد،شده است)
پایان بخش کار نیز نامه ای است از شایگان با عنوان «نامه ای به نسل های آینده» که پس از سال ها سیر و سلوک فکری و معنوی خطاب به نسل آینده نوشته است،که از زبان فرانسه به فارسی برگردان شده است.

توضیح:

از آنجایی که این کتاب هم اکنون در حال نشر است و مولف اصلی (داریوش شایگان) و گردآورنده (محمد منصور هاشمی) هر دو زنده هستند،ما محق نبودیم که کل کتاب را در اینجا بگذاریم،به همین خاطر برای مشتاق کردن خواننده به خریدن کتاب اصلی،تنها مقدمه هاشمی و دو فصل مهم از کتاب را (که این انتخاب هم دلایلی داشت) در اینجا گذاشتیم :

بخش های کتاب حاضر:

بخش اول شامل پیشگفتار و مقدمه ی محمد منصور هاشمی درباره شخص شایگان و تحلیل آثار و اندیشه ی او .

بخش دوم شامل گزیده ای از دو کتاب فرانسوی شایگان است،با عنوان ایدئولوژی کردن سنت،در این فصل شایگان ابتدا بیان می کند که ایدئولوژی چیست؟ سپس ایدئولوژی را آگاهی کاذب می نامد، و تفاوت ایدئولوژی را با دین،عرفان و فلسفه بیان می کند.سپس به رسوخ برخی ایدئولوژی ها در عالم سیاست و تشکیل احزاب سیاسی برای برپاکردن جامعه ی آرمانی می پردازد.
پس از این مباحث به کتاب مهم دیگر او انقلاب دینی چیست؟ می رویم،در آنجا ابتدا این دو واژه و سنخیتشان را با هم می کاود،سپس به سراغ نقد مرحوم دکتر علی شریعتی می رود(که البته نقد عمیق شایگان با کتاب سطحی و ژورنالیستی سیاوش اوستا بسیار متفاوت است!) ، او بیان می کند که شریعتی می خواست از دین یک ایدئولوژی برای انقلاب بسازد،و سپس با بررسی آثار شریعتی به اثبات مدعایش می پردازد،در حقیقت علی شریعتی را نمونه ی یک نظریه ی پرداز ایدئولوگ می گیرد، و به بنیان های مارکسیستی اندیشه های او اشاره میکند،سپس به خطر طغیان توده های برخواسته از این ایدئولوژی ها اشاره می کند.

بخش سوم با گزیده ای از کتاب افسون زدگی جدید (هویت چهل تکه یا تفکر سیار) روبرو می شویم،که در آن ابتدا به چگونگی شرایط تحمیل شده بر ما در دنیای مدرن می پردازد و اینکه چه بخواهیم،چه نخواهیم با جامعه ای جهانی با ویژگی هایی مشترک روبروییم،سپس می گوید که به همین خاطر ما ناچاریم در گفتگوی تمدن ها شرکت کنیم، و نمی توانیم خود را منزوی کنیم،و به همین خاطر نیاز است با مفاهیمی چون دموکراسی و حقوق بشر بیشتر آشنا شویم. و در آخر تاکید می کند که راه حل نجات زندگی مسالمت آمیز در کنار فرهنگ های گوناگون است.سپس می گوید چگونه می توان هویتی چهل تکه داشت. و در دنیای مدرن هم از سنت و معنویت خویش برخوردار بود.