امام محمّد غزالی که بود؟

حجَةُ الإسلام زین الدین ابوحامد امام محمد غَزّالی طوسی، یکی از بزرگترین متصوفین و علمای اسلام در قرن پنجم و ششم هجری می باشد. بزرگمردی که در انواع رشته های علوم اسلامی سرآمد دانشوران روزگار خود گشت و نامش تا به امروز در جهان اسلام زنده و باقیست. وی آثار متعددی در فقه، کلام، فلسفه، اخلاق، تصوف و عرفان نوشت.

حجه الاسلام زین الدین ابوحامد محمد بن محمد بن محمد بن احمد طوسی غزالی در سال ۴۵۰هجری قمری، مطابق با ۱۰۵۸ میلادی، از خانواده ای ایرانی در روستای طابران ( طابران و توقان دو شهر مهم طوس بودند) در اواخر عهد طغرل سلجوقی دیده به جهان گشود.

پدرش محمدبن محمد مردی درویش و صالح و عبادت گذار بود، که در شهر طوس حرفه غزالی یا نخ پشم فروشی داشت، وی به حضور در مجالس وعظ و خدمت علما و فقه ها و عابدان میل زایدالوصفی داشت. پدر امام غزالی، در سال ۴۶۵ هجری قمری جان به جان آفرین تسلیم کرد و یکی از دوستان خود را وصیت نمود تا پس از وی سرپرستی دو فرزندش (محمد و احمد) را بر عهده گرفته و از آن ها مواظبت نماید.

وی نیز که خودش مردی فقیر و گوشه نشین بود، به پاس دوستی ه‏ایی که با پدر امام غزالی داشت در پرورش و تربیت و نگهداری این فرزند، از هیچ کوششی دریغ نکرد؛ تا زمانی که سرمایه به جای مانده از پدر امام غزالی موجود بود، همه را در تربیت و رشد امام غزالی هزینه نمود. پس از اینکه امام غزالی به سن کودکی رسید رادکانی او را به مکتب درس فرستاد تا به تحصیل علوم شرعی مشغول شود.

ابوحامد محمد غزالی برای ادامه تحصیل علوم دینی به یکی از مدارس در شهر نیشابور رفت و به تحصیل ادامه داد وی کودکی بسیار باهوش و تُند ذهن بود. علوم دینی و ادبی را نزد “احمد الرادکانی” فراگرفت وی در این مدت از جمله شاگردان برجسته رادکانی به شمار می رفت. اما غزالی از محضر این استاد بیش از دیگر علوم در زمینه فقه مهارت حاصل نمود و پس از اینکه پنج سال از عمر خویش را در نیشابور به فراگیری علوم دینی صرف نمود رهسپار طوس شد و در یکی از مدارس این شهر به تحصیل پرداخت.

امام غزالی سپس به گرگان مسافرت نمود و از محضر دومین استادش، “ابوالقاسم اسماعیل جرجانی” علوم شرعی را کسب کرد اما بعد از مدتی دوباره به زادگاه خود طوس برگشت و مدت سه سال در طوس به مطالعه و تکرار دروس پرداخت.

ترک فلسفه و گرایش به تَصَوُف

امام غزالی در اواخر عمر خود تعلیمات تصوف را در مقایسه با تعلیمات فلسفه یا کلام بهتر دید رفتن از مدرسه به خرابات یا از مدرسه به خانقاه که از اصطلاح عرفاست مبین این است که یک عالِم دینی متمایل به عرفان شده است.

امام غزالی پس از آن که درمی یابد که علم برای کمال آدمی کافی نیست و عقل فلسفی به تنهایی نمی تواند معمای هستی را حل کند به تصوف روی می آورد و خلاصه این طریقه و مذهب عبارت است از: قطع علاقه های شهوانی، تزکیه نفس و تخلیه آن از صفات پست، گرایش به تقوی و فضیلت، بریدن از غیر خدا و سرانجام فنا فی الله.

امام غزالی در مورد گرایشش به تصوف می گوید: «همت بر کشف طریقه تصوف گماشتم و چنان یافتم که در پیمودن این راه دو چیز دربایست است؛ یکی علم و دیگر عمل علم تصوف را چنان که لازم بود فرا گرفتم سپس دانستم که تصوف از نظر علمی با سایر علوم شرعی و عقلی تفاوت ندارد و اگر چیزی باشد تنها در عمل است از نام شراب مستی نمی زاید و از علمِ به کیفیت سیری، شکمِ گرسنه سیر نمی گردد.

تازه فهمیدم آنچه تا کنون داشتم قیل و قال بود.» در نظر امام غزالی تصوف صرفاً راهی فردی برای وصول به کمال نیست بلکه یک برداشت کلی از حیات از جمله اخلاق، شیوه زندگی، رفتار و اعتقاد، جهان شناسی و مابعدالطبیعه است.

عقل و عرفان در اندیشه غزالی هرگز از هم جدا نیستند. غزالی تصوف را از هر اعتقادی که با اسلام مخالف بود آزاد کرد او اسقاط تکلیف را برای صوفی جایز نمی دانست از مهم ترین ساحت های فلسفی اندیشه غزالی مسئله شناخت و معرفت است.

وفات امام غزالی

حجه الاسلام ابوحامد محمد غزالی در روز دوشنبه ۱۴ جمادی الثانی سال ۵۰۵ هجری پس از ادای نماز صبح در سن ۵۵ سالگی در شهر توس (طوس) دار فانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت و در طابران طوس به خاک سپرده شد.

در باب محبت , ارسال هاتف

انصراف نامه , باطل کردن سحر و جادو

حجاب بزرگ و حفظ از جن