فهرست و قسمتی از محتوا

چکیده
مقدمه
تاریخچه مطبوعات در ایران
میرزا حسین‌خان سپهسالار ناشر اولین روزنامه تخصصی در ایران
پیدایش روزنامه‌های در تبعید و شبنامه‌ها
مطبوعات ایران از پیروزی انقلاب مشروطه تا شهریور 1320
مطبوعات ایران از سال 1320 تا 1332
مطبوعات ایران از سال 1332 تا پیروزی انقلاب اسلامی
مطبوعات ایران از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون
نکاتی قابل توجه در تاریخ مطبوعات ایران
نظام‌های کنترل و اداره مطبوعات
ویژگی‌های نظام آمرانه
ویژگی‌های نظام آزادی‌گرا
ویژگی‌های نظام مسئولیت اجتماعی
ویژگی‌های نظام کمونیستی
نظام توسعه‌ای
ویژگی‌های نظام توسعه‌ای
منابع و پی‌نویس‌ها

=======

اولین روزنامه در ایران به نام کاغذ اخبار در سال 1253 قمری، مطابق با سال 1837 میلادی، در تهران منتشر شد. میرزا صالح شیرازی که افتخار انتشاردادن اولین روزنامه ایران را داراست، جزو اولین گروه دانشجویانی بود که توسط عباس‌میرزا برای تحصیل به اروپا اعزام شده بود. هدف از انتشار روزنامه را می‌توان در چند سطر آغازین اولین مقاله آن روزنامه یافت:
« ... همت ملوکانه اولیای دولت علیه مصروف بر این گشته که ساکنین ممالک محروسه تربیت شوند»(1).
انتشار نشریه کاغذ اخبار که ماهانه منتشر می‌ِشده است دیری نمی‌پاید و احتمالاً سه سال بعد، یعنی در سال 1256، این روزنامه به دلیل اوضاع آشفته داخلی، بی‌علاقگی شاه و وزیرش (2) به اقدامات فرهنگی و سیاست‌های ضد فرهنگی آنان، عدم اطمینان کافی به میرزا صالح و احساس خطر از سوی روزنامه او، تعطیل می‌شود. مهم‌ترین ویژگی کاغذ اخبار «مولود دربار بودن» بود.
چهارده سال پس از انتشار کاغذ اخبار، دومین روزنامه فارسی زبان به نام وقایع‌اتفاقیه، در سومین سال سلطنت ناصرالدین شاه، به همت میرزا تقی‌خان امیرکبیر منتشر میِ‌شود. از آن جا که صدراعظم و وزیر نظام مؤسس این روزنامه بود، آن را می‌توان روزنامه‌ای زاییده دربار دانست. با در نظر گرفتن این واقعیت که، در شرایط استبدادی آن روزگار، پذیرفتنی نبود که روزنامه‌ای خارج از چارچوب دربار و کنترل شدید بر محتوای آن منتشر شود، اولین شماره روزنامه خط‌مشی آن را نشان می‌دهد:
«از آن‌جا که همت ملوکانه مصروف به تربیت اهل ایران و استحضار و آگاهی آن‌ها از امورات داخله و وقایع خارجه است، لهذا قرار شد که هفته به هفته احکام همایون و اخبار داخلیه مملکتی و غیره را که در دول دیگر گازت می‌نامند در دارالطباعه زده شود ...»

و............